İSTANBUL (İGFA) – Hava kirliliğinin insan sıhhatine tesirleri üzerine çalışmalar yürüten, 15 sıhhat, etraf ve iklim örgütünün oluşturduğu Pak Hakkı Platformu (THHP), Kara Rapor 2022’yi yayımlandı.
Türkiye’de, Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) standartlarına nazaran havası pak kent olmadığı açıklandı.
En kirli havanın olduğu 5 kent ise Batman, Iğdır, Ağrı, Şırnak ve Malatya olarak sıralandı.
Hakkari’de DSÖ standartlarına nazaran, partikül unsur kirliliği yok denecek kadar azken, vilayet kükürt dioksit açısından çok kirli bir hava soluduğu belirlendi.
ÜÇ BÜYÜK KENT ALARM VERİYOR
İstanbul ve Ankara’da ise bilhassa ısınma için kömür yakılan, yapılaşmanın ve trafiğin ağır olduğu ilçelerde hava kirliliği ürkütücü boyutlarda.
Sarıyer Kumköy hariç, İstanbul nüfusunun neredeyse tamamı DSÖ’ye nazaran sıhhatsiz hava soluyor. Sultangazi, Esenyurt ve Mecidiyeköy kâfi ölçüm yapılan istasyonlar ortasında en kirli bölgeleri işaret ediyor.
Ankaralılar (kentteki toplam 18 mevcut istasyondan gereğince bilgi alınabilen altı istasyona bakıldığında) da yıllık ortalamada, ulusal limit pahanın üzerinde kanserojen partikül husus soluyor. Siteler’den alınan bilgiler, Ankara genelinde en kirli havayı soluyan bölgenin bu semt olduğunu gösteriyor.
İzmir’de gereğince ve sağlıklı izleme yapılamamasına rağmen, var olan datalar üzerinden ulaşılan sonuç, kent genelinde sıhhatsiz bir havanın solunmakta olduğu ve hava kalitesi izlemesinin süratli biçimde güzelleştirilmesi gerektiği.
Çalışmada, zelzeleden etkilenen kentlerde hava kirliliğinin, enkaz tozu ve ısınma için açıkta ateş yakılması üzere nedenlerle ulusal limitlerin 2.5 katına, DSÖ kılavuz kıymetlerinin ise 7.5 katına çıktığı vurgulandı.
Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Deniz Gümüşel, raporla ilgili yaptığı değerlendirmesinde, Türkiye’de 360 istasyonlu epey geniş bir izleme ağı bulunmasına karşın bu istasyonlarda tertipli ölçüm yapılmadığını, 2021 yılında Türkiye’de en yaygın olarak izlenen hava kirletici parametre PM10 için bile, yalnızca 34 ilin kirlilik durumunu bildiklerini, bu kısıtlı dataya nazaran, Türkiye’de DSÖ’nün hudut bedel olarak belirlediği PM 2.5 yoğunluğunun tam dört katı kirli hava soluduğumuzu söyledi.
Depremden etkilenen kentlerde de hava kirliliğinin arttığına dikkat çeken Gümüşel, zelzelenin birinci 10 gününde Hatay’ın İskenderun limanındaki yangın münasebetiyle kirliliğin varlığına dikkati çekerek, “Şu an devam eden kirliliğin nedeni, yetkililerce araştırılmalı ve acil tedbir alınmalı. Bölgedeki doktorlar şimdiden teneffüs yolu hastalıklarında artış olduğunu belirtiyor. Adıyaman ve Hatay merkezde de hava kalitesi istasyonlarından sistemli data alınamıyor. Halbuki bu cins afetler sonrası hava kalitesinin izlenmesi, gerekli tedbirlerin alınması açısından hayati değere sahip” diye konuştu.
KÖMÜRLÜ TERMİK SANTRALLER KAPATILIRSA 102 BİN HAYAT KURTULACAK
Sağlık ve Etraf Birliği HEAL’in Pak Hava Hakkı Platformu (THHP) ile yürüttüğü son çalışmaya nazaran, Türkiye’de işletmedeki kömürlü termik santraller etaplı olarak 2030 yılına kadar kapatılırsa, toplamda atmosfere 843 bin ton partikül unsur, 8 milyon 128 bin ton azot dioksit, 9 milyon 671 bin ton kükürt dioksit ve 293 ton cıva salınması engellenmiş olacağı kaydedildi. Bu sayede 102 bin vefat ve 194 milyar Eurol’uk sıhhat maliyetinin engellenebileceğini tabir edilirken, “2030’a kadar kömürlü termik santrallerin kapatılması, en çok İzmir-Manisa, Adana-Osmaniye-Kahramanmaraş üçgeni, Kütahya ve çevresi, Çanakkale, Muğla ve Zonguldak’taki hava kirliliğini azaltacak” denildi.
THHP’DEN TAHLİL ÖNERİLERİ
THHP, Kara Rapor 2022’de, Türkiye’de hava kirliliğinin ve buna bağlı erken vefat ve sıhhat meselelerinin azaltması için şu teklifleri de paylaştı:
-Türkiye’nin hava kalitesi mevzuatındaki standartlar, DSÖ’nün kılavuz bedellerinin çok üstünde. Halk sıhhati için kirletici limit kıymetleri bu kılavuz bedellere indirilmeli. PM 2.5 için de ulusal limit paha, DSÖ kılavuz pahasına nazaran bir an evvel belirlenmeli ve yürürlüğe konulmalı.
-Hava kalitesi izleme ağı tüm nüfusu ve ana kirletici kaynakları kapsayacak formda genişletilmeli, bilgi alımı kalitesi artırılmalı, sürekliliği sağlanmalı.
-Çevre mevzuatı ve sektörel yasal düzenlemeler ile sektörel siyaset dokümanları sıhhat tesir değerlendirmesine tabi tutulmalı. Tüm yatırımlar proje ve müsaade süreçlerinde çevresel tesir değerlendirmesi ile eşgüdüm içerisinde sıhhat tesir değerlendirmesine tabi tutulmalı.
-Başta kömür olmak üzere, fosil yakıtlara verilen teşvikler kaldırılmalı.
-Hava kirliliğinin önlenmesi ve halk sıhhatinin güzelleştirmesi, iklim değişikliği siyasetlerinin değerli yan yararları olarak tanımlanmalı, bu üç alan ortak bir perspektifle eşgüdümlü olarak ele alınmalı.
Raporun ayrıntılı haline ulaşmak için tıklayabilirsiniz.